Skip to main content Skip to page footer

Van systeem naar leefstijl – focus verleggen

We moeten zo snel mogelijk van de fossiele brandstoffen af. Maar hoe kunnen we dat bereiken? Duurzame energie? Dat is nauwelijks genoeg om het extra verbruik op te vangen van airco's die 'nodig' zijn om extreme hitte te doorstaan en de miljoenen nieuwe elektrische auto’s. Systeemverandering? Een prachtig idee, maar systemen veranderen niet snel en we kunnen niet nog 50 jaar wachten. Zelfs 2050 is niet haalbaar, als punt op de horizon, waarop het systeem ‘duurzaam’ moet zijn en de wereldeconomie CO2-neutraal. Bovendien is 2050 waarschijnlijk ook al te laat. De recente klimaat-ontwikkelingen dwingen tot veel eerdere actie en tot ambitieuzere doelen. Rijke landen moeten al in 2040 of nog eerder klimaatneutraal zijn.
“De belangrijkste vraag die je moet beantwoorden is: wil je in 2050 nog een economie hebben of nog een leefbare wereld? Dan is gedragsverandering nummer één. We kunnen bijvoorbeeld niet zo veel blijven vliegen. Dat moet je durven én willen. Maar als je de economie voorop blijft stellen, dan komen we daar nooit, stelt Dirk Schoenmaker, hoogleraar Banking en Finance. 252 
 

We zullen daarom naar de leefstijl moeten kijken, de vraag-kant die tot nu toe overhet hoofd werd gezien. Daarvoor zijn er vier stappen te nemen:
1. de consument niet langer uit de wind houden, door overheden, ngo's, bedrijfsleven en: medemens;
2. de Westerse, consumentistische leefstijl niet langer als 'gegeven' beschouwen;
3. de consument aanspreken op datgene waar hij oren naar heeft: het eigen belang;
4. consument aanspreken op de toekomst van z'n (klein)kinderen.
Hoewel dit sterk lijkt op 'systeemverandering', is er een duidelijk verschil: Elk individu kan in principe veranderen. Analoog aan het systeem, is een consument ingebed in de samenleving, de sociale omgeving, de cultuur, waardoor beweging niet gemakkelijk is.
Toch hoeft niet eerst het hele systeem te veranderen voordat het individu kan veranderen. Voor bedrijven ligt dat anders. Als die de koolstof voetafdruk van hun producten of diensten willen verlagen, lopen ze tegen tal van belemmeringen op. Ze zitten 'vast' in regelgeving, de financiële wereld, de wereldhandel, globalisering etc., waarbinnen de speelruimte klein is.

Er is een analogie met gezond leven, want een gezonde leefstijl is in een ziekmakende samenleving bepaald niet eenvoudig te bereiken en misschien nog wel moeilijker vol te houden. Je hebt te maken met een systeem dat je niet zelf kunt veranderen. Daarin ben je ingebed, maar kunt wel op eigen houtje besluiten om het totaal anders te doen. Om ondanks het systeem toch gezond te leven. Gezond eten, veel bewegen.
Ook hier zou je de verantwoordelijkheid, nl. voor je eigen gezondheid, kunnen belichten. Waar overigens veel kritiek op is, omdat ‘men’ de consument niet verantwoordelijk wil houden, gezien de grote invloed van het systeem en zijn ‘bescheiden bijdrage’
De analogie gaat nog verder: de consument heeft ook een bijdrage aan het systeem, door zijn leefstijl en koopgedrag en ‘houding’. Voeding van de supermart betekent steun aan het systeem, terwijl kopen bij een biologische winkel helpt om het ‘supermarkt-complex’ iets minder machtig te maken, waardoor de ‘uitknijp’-potentie van de supers, het klemzetten van de boeren om tegen ramsh-prijzen goed voedsel te leveren, iets minder groot wordt. 
Veel bewegen en verder gezond leven belast de gezondheidszorg minder (d.w.z. ‘statistisch’, niet als wetmatigheid). Minder autorijden betekent minder bijdrage aan luchtvervuiling, wat de samenleving iets minder ongezond maakt.
Het zijn natuurlijke microscopische bijdragen, maar dat is stemgedrag ook. Jouw stem betekent niets, maar is ‘collectief’ wel degelijk van waarde en weegt mee in het eindresultaat: de kleur van het politieke landschap.

Er is geen tijd...
Er is geen tijd meer,
om een rustig na te denken,
om weer nieuwe 'duurzame' of 'groene' oplossingen te verzinnen,
om nog meer technologie te (willen gaan) ontwikkelen, die uitkomst moet bieden,
om nog meer op geo-engineering te hopen en te 'vertrouwen',
om verder af te wachten 'wat het klimaat gaat doen'.
 (wetend dat de oceanen onvoorstelbaar veel energie hebben opgeslagen,
  die 'klaar ligt' om extreem weer van de 'buitencategorie' te genereren)
En geen tijd meer,
om af te wachten of de kantelpunten, die klimaatwetenschappers hebben geïdentificeerd,
 inderdaad de 'voorspelde' kanteling zullen geven en het klimaat doen 'ontsporen'.
Om te zien hoe er steeds meer klimaatslachtoffers vallen
 en de schade door klimaatgerelateerde weersextremen groter wordt (explodeert).
We moeten nu handelen, persoonlijk, in ons eigen leven.

Terugkijken:

An Inconvenient Truth

Bijna 20 jaar geleden werd in de bioscopen een documentaire vertoond die veel mensen heeft gegrepen. An Inconvenient Truth vertelt over de dreigingen van opwarming, de oorzaken en ook: oplossingen. Al Gore had een persoonlijke boodschap: ‘net-zero’ in jouw leven.
Van de miljoenen mensen die de film zagen, heeft een deel deze boodschap begrepen en toegepast:
Je uitstoot terugbrengen, door zuiniger te zijn met energie, minder vlees eten, elektrisch rijden, spaarlampen indraaien. Nog steeds is deze boodschap voor de consument niet gewoon. Het had flink wat  gescheeld als consumenten deze boodschap wel persoonlijk hadden opgevat. Misschien was dan de klimaatcrisis nu minder erg geweest.

Wetenschappelijk gefundeerd

Al Gore's publiceerde naast de film ook een boek, dat in die tijd goed ontvangen werd. “Het boek is behoorlijk accuraat, en veel meer to the point dan boeken die een tegengestelde boodschap brachten.” 253 
Dat is overigens niet verwonderlijk, want Al Gore was goed ingelezen. Jarenlang had hij op dit thema gestudeerd en volgde de hij de ontwikkelingen in de klimaat-wetenschap.
De suggestie dat het aanpassen van de leefstijl tot minder emissies leidt, blijkt te kloppen. Iemand heeft berekend dat als iedereen in de Verenigde Staten alles zou doen wat de film voorstelt, de Amerikaanse koolstofuitstoot met 22 procent zou dalen. 254 

Doel van de film

Met de film en het boek wilde Al Gore twee doelen bereiken: het publiek meer bewust maken van klimaatverandering en daarnaast het aanpassen van het gedrag van mensen. 255 Dat maakt deze documentaire nog brandend actueel en de boodschap nog steeds uiterst relevant.
“Misschien vind je Al Gore als persoon irritant, maar luister in elk geval naar zijn boodschap… We stapelen enorme problemen op voor onze kinderen, kleinkinderen en hun nakomelingen.“ 256 

homecontactnotes