Hoeveel energie hebben we nodig?
De energiebehoefte van de wereld-economie is enorm en lijkt zelfs nog verder te stijgen.
166 Om de economie volop te laten draaien is veel energie nodig en dat betekent: fossiel, want dat is een zeer goed bruikbare vorm van energie, die overal beschikbaar is
167 vrijwel onbeperkt voorradig en goedkoop.
168 De ‘kraan’ moet openblijven, omdat de economie anders gaat haperen. Dat is goed te zien tijdens internationale conflicten, bv oorlogsdreiging, waardoor de energietoevoer van een land wordt afgeknepen.
Er onstaat in zulke situaties al gauw een gevoel van paniek en vervolgens een koortsachtig zoeken naar andere bronnen. Zoals in Europa, na het uitbreken van de oorlog in Oekraine, toen de toevoer van Russisch gas werd afgeknepen. Snel werd vervanging geregeld: Gas uit Quatar en schaliegas uit VS ‘ingekocht’.
Energie minderen...
Het heeft veel weg van de situatie in de jaren 70: de oliecrisis.
“Onze fossiele brandstoffen raken op, .. Er blijft niet veel anders-meer over dan zon en wind.
Maar alleen met technische ingrepen komen we er niet. We moeten van de enorme verspilling van énergie van onze wegwerpmaatschappij af.”
169
Roel van Duijn, Nederlands politicus, in een column in de krant van 1973.
De ‘reflex’ was (en is) niet: onze fossiele verslaving terugdringen, maar zoeken naar nieuwe bronnen. In de VS en Canada heeft dat recent geleid tot een grote ‘nieuwe’ bron: schaliegas en -olie. Zeer vervuilend, maar in grote voorraden beschikbaar, waardoor de VS nu (weer) een grote exporteur is van fossiele energie.
De wereldwijde vraag blijft dus leidend, niet de ‘andere mogelijkheid’, energiebesparing en vooral: beperking van het energieverbruik. Onze energieverslaving word als ‘gegeven’ (‘axioma’) beschouwd.
Voorlopig is er daarom niet veel zicht op beperking van de vraag. Het aanbod zal dus ‘schoner’ moeten en dat kan met duurzaam opgewekte energie. Maar die is er veel te weinig, en vooral in de vorm van elektriciteit, terwijl het grootste energieverbruik voor verwarming is en productie van cement.
Het aanbod van duurzaam opgewekte elektriciteit groeit snel, maar het ‘extra’ wordt voor een belangrijk deel opgesoupeerd door twee ‘nieuwe’ soorten vraag. Allereerst de vraag naar koeling, oa van gebouwen. En verder door de opkomst van elektrische auto.
Energie ‘achter de horizon’
China is nu de grootste vervuiler. Meer dan 1100 kolencentrales leveren de elekticiteit voor de talloze fabrieken waar onder meer consumentenproducten worden gemaakt.
170 Een belangrijke reden voor het enorme energieverbruik van dit land ligt ‘over de grens’:
China is de fabriek van de wereld en maakt een groot deel van de producten die de consument koopt. Auto’s, koelkasten, elektronica, prullaria, maar ook zonnepanelen.
171 Wij hebben een belangrijk deel van ons energieverbruik verschoven naar ‘achter de horizon’. Feitelijk verbruiken we dus meer dan uit de nationale rekening blijkt.
Het energieverbruik is (dus) sterk gekoppeld aan koopgedrag en leefstijl. Onze ‘spenderende’ leefstijl vereist grote hoeveelheden energie.
Groen consumeren
In de economie is groei een belangrijk uitgangspunt en daarvoor is het nodig dat we ‘zoveel mogelijk’ consumeren. Inmiddels is wel duidelijk dat diezelfde groei ook schade geeft: ecologische schade, die zich vertaalt in klimaatopwarming, milieuvervuiling en vernietiging van natuur.
Daarom moet dat consumeren ‘omgevormd’ worden naar ‘onschadelijk consumeren’. ‘Groene’ producten en diensten zijn daarvoor ontwikkeld: ze zouden minder klimaatschade geven. Als de consument maar veel van zulke producten koopt, is het idee, komt het met het klimaat wel goed. Marketing gebruikt dat ‘groene’ argument dan ook gretig, en doet het voorkomen alsof de wereld groener wordt door de aankoop van een product.
wat is ‘Groen consumentisme’?
Groen consumentisme is wanneer een consument producten eist of kiest die minder schadelijk zijn voor het milieu. Het is een sociaal gedrag dat het gebruik van milieuvriendelijke (of groene) producten promoot. Groen consumentisme gaat niet alleen over het kopen van milieuvriendelijke producten; het kan ook gaan om recyclen, besparen of het openbaar vervoer gebruiken in plaats van autorijden. 172 De uitdaging is om onszelf uit de klimaatcrisis te consumeren. 173 Maar is dat mogelijk?
Groen consumentisme wordt vaak gezien als een drijfveer voor grote bedrijven om de manier waarop ze hun producten maken te veranderen en belangrijke kwesties zoals duurzaamheid aan te pakken. 174 Uit consumentenonderzoeken komt vaak naar voren dat de consument als eerste van een bedrijf verwacht dat het ‘eco-friendly’ is. 175 Het merendeel van de consumenten is bereid meer te betalen voor eco-friendly producten. Maar andere onderzoeken laten zien dat er een grote kloof is tussen wat de consument zegt en zijn koopgedrag. 176
wat heeft de consument er eigenlijk voor over?
Duurzaamheid mag de consument weinig moeite kosten, vrijwel geen geld en moet vooral makkelijk zijn. Producten en diensten moeten goed beschikbaar en verkrijgbaar zijn. Een iets hogere prijs is bespreekbaar, 4 a 5%, maximaal 10% ten opzichte van een ‘gangbaar product.
177
Waarom groen consumeren het klimaat niet echt helpt
Vrijwel elk product en elke dienst ‘bevat’ fossiele brandstoffen en heeft dus een bepaalde koolstof voetafdruk. Meer kopen betekent daarom: je eigen voetafdruk nog groter maken. En daarmee help je het klimaat niet. Wel zijn sommige producten minder schadelijk dan andere. Eco+ producten bijv. zijn aantoonbaar duurzamer is dan vergelijkbare ‘niet-duurzame’ producten. 178
De film ‘Bright Green Lies’ van Julia Barnes probeert de mythe te ontkrachten dat klimaatverandering en vernietiging van het milieu kunnen worden gecompenseerd door groen te kopen, alsof zonnepanelen en windturbines aan de bomen groeien. 179 We moeten onze manier van leven veranderen, in plaats van hoe we industriële levensstijlen voeden, is haar boodschap.